Misschien is het je opgevallen: dat kleine ronde litteken op de bovenarm van je ouders of grootouders. Het heeft iets mysterieus, meestal in de buurt van de schouder, en ziet eruit als een ingedrukte cirkel met kleine inkepingen. Misschien heb je je afgevraagd hoe het daar gekomen is, of misschien viel het je pas op nadat iemand erover begon.
Dit litteken vertelt een bijzonder verhaal. Het is de overblijfsel van een belangrijke prik: het pokkenvaccin. Dat kleine merkje is een stille herinnering aan een tijd waarin bescherming tegen een dodelijke ziekte noodzakelijk was: pokken.
Voor wie na de jaren 70 is geboren, klinkt het misschien onbekend. Maar vraag het aan je ouders of grootouders, en ze zullen je vertellen dat het van een pokkeninenting is. Dankzij dit vaccin zijn wereldwijd talloze levens gered.
Pokken, ook wel bekend als variola, was een zeer besmettelijke en vaak dodelijke ziekte. Het veroorzaakte hoge koorts, hevige huiduitslag en soms ernstige littekens. In de ernstigste gevallen leidde het tot blindheid en zelfs de dood. Voordat het pokkenvaccin in de 20e eeuw beschikbaar kwam, kostte deze ziekte miljoenen levens.
Maar waarom bleef er zo’n duidelijk litteken achter na deze vaccinatie? In tegenstelling tot moderne vaccins werd de pokkenprik op een nogal ruwe manier toegediend. Het virus werd met een speciale naald met twee punten in de huid van de bovenarm ingebracht. Deze methode veroorzaakte een huidreactie: een bultje dat een blaar werd, en uiteindelijk een korstje. Zodra de korst eraf viel, bleef een permanent litteken als bewijs van een succesvolle vaccinatie achter.
Geschiedenis en Het Einde van de Pokkenvaccinatie
Lang geleden was er geen vaccinatieboekje nodig. Het litteken zelf fungeerde als een levend bewijs van vaccinatie. In sommige landen moest je zelfs het litteken laten zien als vaccinatiebewijs als je een baan zocht, naar school wilde gaan of wilde reizen.
Uiteindelijk, dankzij wereldwijde vaccinatie-inspanningen, werd de ziekte uitgeroeid. In Nederland stopte men in 1972 met de verplichte pokkenprikken. Het virus was toen vrijwel overal verdwenen. In 1980 verklaarde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) pokken officieel uitgeroeid. Tot op heden is het de eerste en enige ziekte die wereldwijd helemaal is verdwenen.
Heb je vóór 1972 het levenslicht gezien? Dan is de kans groot dat je zo’n litteken hebt. Ben je na die tijd geboren? Dan heb je hoogstwaarschijnlijk nooit een pokkenprik gekregen en dus ook geen litteken daarvan.
Waarom is dat litteken zo blijvend? Dat heeft te maken met de sterke huidreactie die het veroorzaakte. Het vaccin bevatte een verzwakt, levend virus dat een forse reactie in de huid veroorzaakte, als een soort mini-infectie die je lichaam overwon. Het litteken dat overbleef was stevig en bleef vaak lang zichtbaar.
Als je er nog een hebt, dan draag je letterlijk een stukje geschiedenis met je mee. Het wordt vaak gezien als een symbool van bescherming en overleving.
Hoewel pokken nu uitgeroeid zijn, worden monsters van het virus nog steeds in enkele laboratoria bewaard voor onderzoek. Dit roept bezorgdheid op over de mogelijkheid van misbruik als biowapen. Daarom bestaan pokkenvaccins nog steeds, maar ze worden alleen gegeven aan specifieke groepen zoals militairen of wetenschappers die eraan blootgesteld kunnen worden.
Beschouw het litteken als een tijdcapsule. In een wereld die constant verandert door technologie en zorg, herinnert dat litteken ons aan een tijd waarin de strijd tegen ziekten zoals pokken levens redde. Kijk met waardering en verwondering naar zo’n litteken — je hebt een herinnering aan de kracht van vaccinatie.