Een woordeloos ritueel aan het sterfbed
Werk je in een hospice, dan kom je veel verdriet tegen, maar ook die kleine momenten die je stil laten vallen. Zorgverleners zien soms dingen die je niet zomaar kunt verklaren. Eén daarvan is een simpel, bijna ceremonieel gebaar dat veel mensen vlak voor hun dood maken: een hand of arm die naar iets onzichtbaars reikt.
Wie Katie Duncan is en wat haar opviel
Katie Duncan is verpleegkundige en ‘death care coach’ uit de Amerikaanse staat Maryland. Al jaren loopt ze mee in de laatste levensfase van mensen. Ze werkte op de intensive care, deed thuiszorg en stond in langdurige zorg bij ontelbaar veel patiënten aan het bed. Steeds weer zag ze hetzelfde terugkomen—en het blijft haar raken: vlak voor het einde steken veel mensen letterlijk een hand of arm omhoog, alsof iemand of iets hen opwacht.
Reiken naar iets wat je niet ziet
In een recente video noemde Katie dit een van de raadselachtige kanten van sterven. Je ziet vaak dat iemand rustig de armen heft of een hand uitsteekt, alsof er een hand te pakken valt of iets net buiten bereik hangt. Het is geen nerveus zwaaien; het oogt kalm, doelgericht en aandachtig, alsof er zonder woorden op een uitnodiging wordt ingegaan.
Wat mensen soms zeggen te zien
Dat reiken gaat soms samen met wat vaak ‘einde-levensvisioenen’ heet. Patiënten vertellen dan dat ze een geliefde zien, een oud huisdier, een engelachtige aanwezigheid of een helder licht. Niet iedereen benoemt het—sommigen blijven stil—maar toch maken ze diezelfde beweging, alsof ze iets waarnemen dat voor anderen verborgen blijft. Voor zorgverleners voelt het regelmatig alsof er een ontmoeting plaatsvindt, ook al is er niets tastbaars in de kamer.
Geen angst, wel geruststelling
Er is geen keiharde wetenschap die precies verklaart wat dit is. Toch herkennen veel mensen in de palliatieve zorg het als een rustig onderdeel van de overgang. Katie benadrukt dat patiënten op die momenten zelden bang zijn. Integendeel, ze ogen vaak sereen, alsof die visioenen—wat hun oorsprong ook is—een diepe troost geven. Voor wie erbij staat werkt dat verrassend verzachtend: de sfeer wordt mild, de zwaarte zakt weg.
Wat het met zorgverleners doet
Voor professionals aan het bed zijn dit momenten die je nederig maken. Je bent getuige van iets dat je niet kunt sturen of helemaal begrijpen. Katie noemt het een voorrecht: het herinnert je aan hoe kwetsbaar en betekenisvol die laatste ogenblikken zijn, en hoe weinig er soms nodig is—een hand, een blik, een stil teken—om iemand met waardigheid te laten gaan.
Herkenning bij kijkers en dierbaren
Na Katie’s video reageerden veel mensen die hetzelfde hadden meegemaakt. Iemand schreef dat haar vader, die zijn armen al een tijd niet kon optillen, vlak voor zijn overlijden beide armen naar voren bracht, alsof hij welkom werd geheten. Een ander noemde het “het moment ertussenin”, die kleine pauze waarin alles lijkt te verzachten en de overgang al begonnen is.
Weer iemand sprak over “reiken naar de hemel”, terwijl een familielid vertelde dat ze haar man niet durfde te onderbreken toen hij zijn hand ophief—het voelde heilig, alsof je een intieme scene zag waar je niet in moest ingrijpen. Zulke verhalen lijken vaak op elkaar: ze ademen ontzag en een stille herkenning, ook bij mensen die zichzelf niet religieus vinden.
Wat dit families kan brengen
Voor nabestaanden kan dit gebaar voelen als een teken dat hun dierbare niet alleen is. Je krijgt het idee dat er iemand of iets meeloopt, hoe je het ook wilt noemen. Het kan het afscheid minder beangstigend maken en later, tijdens de rouw, houvast geven: je denkt terug aan die rustige beweging, die uitgestoken hand, en het besef dat er op het laatst nog iets warms en zachts aanwezig was.
Een raadsel dat niet opgelost hoeft te worden
Misschien komt er ooit een medische verklaring, misschien niet. Voor nu is het voor veel zorgverleners en families genoeg om te zien wat het doet: de spanning zakt, de sfeer verzacht, en er schuift een zweem van betekenis de kamer binnen. Dat ene gebaar—een hand die omhoog reikt—zegt soms meer dan woorden. Een klein, mysterieus ritueel aan de grens van het leven dat je niet snel vergeet.
@death.care.coach #doula #hospice #oncology #cancer #deathdoula #hospicenurse #socialwork #holistic #caregiver #nursing