Het TBC-huisje: Een Historisch Relikwie uit de Strijd tegen Tuberculose
In de eerste helft van de vorige eeuw werden er verschillende manieren bedacht om tuberculose te bestrijden. Eén opvallend bouwwerk uit die tijd is het tbc-huisje, ook wel een lighuisje genoemd. Dit kleine houten gebouwtje fungeerde als een plek waar mensen met tuberculose in alle rust konden herstellen. In dit stuk duiken we in de achtergrond, het doel en de verhalen achter deze unieke bouwwerkjes.
De Historie: De Tuberculose-uitbraak
In de negentiende eeuw was tuberculose één van de grootste doodsoorzaken in Europa. Ongeveer een kwart van alle sterfgevallen werd veroorzaakt door deze besmettelijke ziekte. Tuberculose werd vaak verbonden met slechte leefomstandigheden en vervuilde lucht, vooral in steden. Hoewel er in het begin van de twintigste eeuw veel verbeteringen werden doorgevoerd in woningbouw en gezondheidszorg, ontbraken er destijds nog effectieve medicijnen tegen de ziekte.
De behandeling was gericht op rust, frisse lucht, zonnestralen en goede voeding. Sanatoria waren een optie, maar niet iedereen wilde of kon zich daar laten behandelen. Daardoor werden tbc-huisjes geïntroduceerd, zodat patiënten dichter bij huis konden genezen.
Locatie van de TBC-huisjes
In Nederland en het Verenigd Koninkrijk stonden deze huisjes vaak op ziekenhuisterreinen, bij sanatoria of bij kruisverenigingen. Patiënten konden ze ook laten plaatsen in hun eigen tuin of net buiten de dorpen. Verplegend personeel kwam regelmatig langs voor medische zorg en familieleden hielpen met de dagelijkse verzorging.
Deze huisjes waren te kopen, huren of lenen van organisaties zoals sanatoria en kruisverenigingen. Soms werden ze geleverd als bouwpakket, waardoor ze gemakkelijk op- en afgebouwd konden worden.
In de Verenigde Staten was een vergelijkbaar idee in Colorado Springs, waar vanwege hun gunstige klimaat tbc-zieken naar droge berggebieden werden gestuurd. De Amerikaanse arts Charles Fox Gardiner ontwierp achtkantige hutjes om verspreiding te voorkomen. Anders dan de mobiele varianten in Europa, stonden deze hutjes vast.
Het Uiterlijk van een TBC-huisje
Tbc-huisjes kwamen in allerlei stijlen en afmetingen, maar waren doorgaans opgebouwd uit een eenvoudig houten frame met veel glas om zoveel mogelijk zon in de ruimte te laten. Meestal waren ze wit of groen geschilderd en hadden ze grote deuren of ramen aan de voorkant, zodat de patiënt volop kon genieten van frisse lucht en zonneschijn.
Sommige Britse modellen hadden een draaischijf of wielen, zodat ze naar de zon konden worden gedraaid. In Nederland kwamen zowel draaibare als vaste varianten voor.
Gebruik en Verdere Ontwikkelingen
De patiënten verbleven dag en nacht in deze huisjes, soms maanden tot jaren achtereen. Nadat er in de jaren ’50 effectieve medicijnen op de markt kwamen, werden de tbc-huisjes steeds minder gebruikt. Veel van deze huisjes kregen toen een nieuwe functie als tuinhuisje, zomerverblijf of zelfs schrijfplek. Bekende gebruikers van een draaibaar schrijfhuisje waren de Ierse toneelschrijver George Bernard Shaw en de seksuoloog Havelock Ellis.
Momenteel zijn er nog enkele tbc-huisjes bewaard gebleven als museumcollectie. Zo heeft het Nederlands Openluchtmuseum er sinds 1982 een in de verzameling en ook Rijksmuseum Boerhaave in Leiden en Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum tonen er een exemplaar.
Het tbc-huisje blijft dus een waardevol historisch symbool uit een tijd dat de medische wetenschap grotendeels vertrouwde op natuurlijke middelen zoals zonlicht en frisse lucht.
Foto Door Dick van Aggelen – Eigen werk, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=47340865