Je ziet het inmiddels regelmatig op tv: jonge actievoerders van Just Stop Oil die in oranje hesjes op de snelweg plaatsnemen, het verkeer lamleggen en roepen dat we moeten stoppen met olie. Hun eis: per direct geen nieuwe olie- en gasprojecten meer. Klinkt prijzenswaardig, tot een van de demonstranten iets confronterends te horen krijgt.
Een ongemakkelijke wake-upcall
Tijdens een recente actie sprak een omstander een van de jonge vrouwen aan met de vraag: “Weet je waarvan je jas eigenlijk gemaakt is?” Ze keek even verbaasd. “Van gerecycled materiaal,” zei ze trots. Toen de man uitlegde dat bijna al het synthetische textiel – van polyester tot nylon – uit aardolie komt, viel het gesprek stil. Haar regenjas, haar schoenen en zelfs haar bril bleken gemaakt van precies het spul waartegen ze demonstreerde.
Volgens mensen die erbij waren, hing er even een ongemakkelijke stilte. En eerlijk is eerlijk: onze wereld draait letterlijk op olie.
Hoe olie overal in je leven verstopt zit
De boodschap van Just Stop Oil is duidelijk: stop met het oppompen van fossiele brandstoffen om klimaatverandering te remmen. Maar wat veel mensen – ook sommige activisten – over het hoofd zien, is dat olie niet alleen in benzine en diesel eindigt.
Olie vormt de basis van ontelbaar veel alledaagse spullen: kleding, smartphones, laptops, brillen, medicijnen, tandpasta, plastic verpakkingen, make-up en zelfs bepaalde toevoegingen in voedsel. Zonder olie zou de moderne samenleving simpelweg vastlopen.
Zelfs de oranje hesjes van de actievoerders zijn van polyester, een kunststofvezel uit aardolie. De spandoeken? Vaak bedrukt op kunststof doek. De telefoons waarmee ze alles filmen? Vol onderdelen die uit olie zijn afgeleid.
Is dat dan pure hypocrisie?
Je kunt er makkelijk om lachen en “hypocriet” roepen, maar zo simpel is het niet. De roep om te stoppen met olie is in de kern een vraag om verandering – verlangen naar een schonere toekomst. Alleen is de slogan te zwart-wit. Helemaal stoppen met olie is op dit moment gewoon niet haalbaar.
Je zet niet van de ene op de andere dag een samenleving zonder olie neer. Daarvoor leunen we te zwaar op fossiele grondstoffen. Het gaat niet alleen om de brandstof in onze auto’s, maar ook om de bouwstenen van de spullen waarmee we onze wereld hebben ingericht.
De echte klus: minder gebruiken en schoner maken
Wat wél kan, zo zeggen talloze energie-experts, is minder verbruiken en schonere productie stimuleren. Denk aan minder verspillen, minder weggooien en zuiniger omgaan met wat we al hebben. En vooral: productieprocessen verbeteren in landen waar de grootste milieuschade ontstaat.
In veel armere landen worden plastics, textiel en brandstoffen nog steeds op erg vervuilende manieren gemaakt. Daar is volgens kenners de meeste winst te pakken. “Niet door alles in één klap te verbieden, maar door het beter en schoner te doen,” aldus een milieuonderzoeker.
Idealisten met een punt, maar geen routekaart
De demonstranten van Just Stop Oil raken dus een tere snaar: we moeten onze afhankelijkheid van fossiele energie afbouwen. Alleen vergeten ze vaak dat olie méér is dan brandstof. Het is een ruggengraat van de moderne wereld – en die haal je niet zomaar weg.
Zonder betaalbare, schaalbare alternatieven voor al die olieproducten is een totale stop niet realistisch. De uitdaging is slimmer met olie omgaan, niet het in één keer verbannen.
Wat vind jij?
Zitten de acties van Just Stop Oil er bovenop? Of gaan ze te kort door de bocht door te eisen dat we “nu meteen” stoppen met iets waar we nog niet zonder kunnen?
De ironie van de activiste met haar olie-jas laat in ieder geval zien hoe complex het vraagstuk is. We draaien de kraan niet zomaar dicht – maar we kunnen wel minder verspillen, schoner produceren en eerlijker verdelen.