Jans stamtafel
In het café om de hoek zit Jan (68) op zijn vaste plek en waagt zich aan een dampende koffie. Door het raam zie je een groep jongeren giechelend voorbijtrekken, half aan het kletsen, half verdiept in hun telefoons. Hij blaast zijn adem uit en schudt even zijn hoofd. “Alles snel willen, maar nergens moeite voor doen,” mompelt hij terwijl hij ze nastaart.
Groot geworden met zuinigheid en regels
Jan is geboren in de jaren vijftig. Thuis was luxe een uitzondering en werken hoorde er gewoon bij. Zijn vader stond zes dagen per week in de fabriek, zijn moeder hield het gezin en het huishouden overeind. “We hadden niet veel,” zegt hij, “maar we waren er zuinig én trots op. Elke gulden draaide je twee keer om.”
Al vroeg aan het werk
Op zijn vijftiende stopte Jan met school om mee te verdienen. Hij begon als leerling-monteur in een garage: lange dagen, vieze handen, en leren door te doen. “Het was stevig aanpoten,” vertelt hij. “Maar als je vooruit wilde, stak je gewoon de handen uit de mouwen. Klaar.”
De afstand die hij nu voelt
Jaren later valt hem iets op bij jongeren: de ambities zijn hoog, maar de bereidheid om erin te investeren lijkt kleiner. “Ze willen een vliegende start, prima salaris, flexibele uren,” zegt hij. “Maar zodra er een stap extra gevraagd wordt, haken ze af.”
Kees en zijn kleinzoon
Hij is niet de enige die dat merkt. Kees, een goede vriend van dezelfde leeftijd, haalt zijn schouders op als hij het over zijn kleinzoon heeft. “Die werkte even in de supermarkt,” zegt Kees. “Na een paar weken vond hij het ‘saai’. Ik vroeg wat hij dan wilde. Zegt-ie: ‘Iets leuks, met impact.’ Tja, wat is dat nou precies?”
Van sparen naar same-day delivery
Jan ziet een wereld die steeds sneller draait. Geduld is schaars geworden. “Wij spaarden maanden, soms jaren, voor iets wat we graag wilden. Nu klik je op bestellen en staat het morgen voor je deur. Misschien voelt de echte waarde van spullen daardoor minder.”
Socials: spiegel en filter
Volgens Jan duwt technologie die mentaliteitsverandering aan. “Op Instagram en LinkedIn zie je vooral hoogtepunten,” zegt hij. “Droombanen, perfecte levens. Wat je niet ziet: missers, nachten doorhalen, afwijzingen. Het lijkt alsof succes vanzelf komt, terwijl er achter de schermen juist keihard gewerkt wordt.”
Praatje met Lisa
Zijn nichtje Lisa, net afgestudeerd, zoekt een baan die én goed betaalt én betekenis heeft. Jan vroeg of ze bereid was onderaan te beginnen en te groeien. “Ze keek me aan alsof ik iets geks zei,” vertelt hij. “Ze: ‘Ik heb gestudeerd, ik ga toch niet beginnen met koffie halen en kopietjes maken?’ Ik snap haar gevoel, maar meestal gaat het wel zo.”
Schipperen tussen begrip en zorg
Toch probeert Jan mee te bewegen. Hij weet dat de druk op jongeren hoog is: studieschuld, woningkrapte, prestatiedruk. “Misschien hebben wij het te makkelijk gemaakt,” zegt hij. “We wilden dat het voor onze kinderen beter werd dan voor ons. Daardoor hebben we soms drempels weggehaald, terwijl je juist van drempels leert.”
Wat hij ze toewenst
Zijn zorg blijft: zonder doorzettingsvermogen en geduld wordt het lastig. “Het leven strooit niet alleen met cadeaus,” zegt hij. “Vallen, opstaan, opnieuw beginnen – daar kom je niet onderuit. Als je nooit oefent met tegenslag, wat doe je dan als het echt stormt?”
Jas aan en de deur uit
Jan neemt de laatste slok en kijkt nog even naar buiten. De jongeren zijn al opgegaan in de drukte van de stad. Hij staat op, trekt zijn jas dicht en glimlacht schuin. “Misschien moeten we ze gewoon wat ruimte geven,” denkt hij. “Je ontdekt je eigen route door te dwalen, botsen en weer doorgaan.” Daarna duwt hij de cafèdeur open en stapt de frisse lucht in, iets milder dan toen hij binnenkwam.