Een doodgewone kei met een kosmisch geheim
Stel je voor: je houdt jaren een saaie bruine kei op de plank omdat je ervan overtuigd bent dat er goud in verscholen zit. Precies dat overkwam David Hole. Pas veel later ontdekte hij dat er geen spoortje goud in zat, maar wel iets dat voor de wetenschap nog veel waardevoller is: de steen bleek letterlijk uit de ruimte te komen.
Hoe hij hem vond in Maryborough
In 2015 struinde Hole met zijn metaaldetector door het Maryborough Regional Park in Australië, een streek met een reputatie uit de goudkoorts van de negentiende eeuw. Op een bed van gele klei stuitte hij op een opvallend zware, roodbruine rots. De detector piepte, het gewicht klopte, en vol hoop nam hij het stuk mee naar huis.
Onverwoestbaar, zelfs met grof materiaal
Thuis probeerde hij zijn ‘goudklomp’ open te krijgen. Niets hielp: niet de rotszaag, niet de haakse slijper, niet de boor. Zelfs zuur, in de hoop het oppervlak weg te bijten, deed helemaal niets. De steen gaf geen krimp. Toen hij er zelf niet meer uitkwam, stapte Hole naar specialisten van het Melbourne Museum, onderdeel van Museums Victoria.
Specialisten zien meteen iets van buiten de aarde
Geologen Bill Birch en Dermot Henry vermoedden al snel dat het om een meteoriet ging, en onderzoek bevestigde dat. Volgens Henry zijn meteorieten een van de betaalbaarste manieren om het heelal te bestuderen. Ze vormen een directe link met het ontstaan van ons zonnestelsel en geven informatie over leeftijd, vormingsprocessen en chemische samenstelling van planeten en andere hemellichamen, waaronder de aarde.
Wat je uit zo’n ruimtesteen kunt halen
In meteorieten vind je van alles terug: sterrenstof, pure elementen uit het periodiek systeem en zelfs organische moleculen zoals aminozuren. Juist daarom zijn ze voor onderzoekers goud waard. Door dit soort stenen te analyseren, krijgen wetenschappers aanwijzingen over hoe materiaal in de jonge zonnenebel samenklonterde, smolt, afkoelde en uitgroeide tot de bouwstenen van planeten.
Naam, massa en ouderdom
De steen kreeg de bijnaam Maryborough-meteoriet, naar de regio waar hij opdook, en weegt ongeveer 17 kilo. In de Proceedings of the Royal Society of Victoria melden Australische onderzoekers dat het materiaal vermoedelijk zo’n 4,6 miljard jaar geleden is gevormd, rond dezelfde tijd als ons zonnestelsel. Wanneer hij precies op aarde neerkwam is minder zeker; koolstof-14-analyses wijzen op een val ergens tussen 100 en 1000 jaar geleden.
Misschien een recente vuurbol
In de omgeving van Maryborough zijn tussen 1889 en 1951 meerdere spectaculaire verschijnselen aan de hemel gemeld. Het is dus goed mogelijk dat deze meteoriet relatief kort geleden de atmosfeer is binnengedrongen en daarna in de bodem is beland. Dat verklaart waarom hij zo goed bewaard is gebleven en, ondanks zijn kosmische leeftijd, nog aan de oppervlakte te vinden was.
Binnenkant onder de zaag
Om te zien wat er in de steen zat, zaagden de onderzoekers met een diamantblad een klein segment af. Analyses wezen uit dat het om een gewone H5-chondriet gaat. Dat type bevat piepkleine, kristallijne bolletjes — chondrules — die ontstaan wanneer stofwolken in het vroege zonnestelsel plots verhitten en weer afkoelen. De chemie en structuur suggereren dat deze meteoriet waarschijnlijk afkomstig is uit de asteroïdengordel tussen Mars en Jupiter.
Uitzonderlijk tussen alle ‘vondsten’
Musea krijgen vaak rotsen binnen van mensen die denken dat ze een meteoriet hebben. Slechts een heel klein deel blijkt echt buitenaards. Dat maakt de Maryborough-meteoriet extra bijzonder. Bill Birch, emeritus-conservator geowetenschappen en hoofdauteur van de studie, benadrukte hoe ongelooflijk het is dat zo’n stuk rots, gevormd in de oertijd van het zonnestelsel, gewoon in je hand past en door onderzoekers bestudeerd kan worden.
Geen goud, maar een verhaal dat verder reikt
Hole ging op pad voor goud en kwam thuis met iets dat in kennis en betekenis veel meer waard is. Zijn onverzettelijke rots bleek een tijdcapsule uit de kosmos: een herinnering dat de meest gewone vondsten soms verhalen dragen die begonnen lang voordat er mensen op aarde waren.