Na 2030 is stroom uit het stopcontact niet meer vanzelfsprekend
Na 2030 kun je er niet meer blind op vertrouwen dat er altijd stroom uit het stopcontact komt. Daarvoor waarschuwt TenneT, de beheerder van het hoogspanningsnet. Vooral bedrijven moeten erop voorbereid zijn dat er momenten komen waarop het licht kortstondig uit kan gaan. Niet urenlang elke dag, en ook niet continu, maar wel vaker dan nu. We zullen dus leren omgaan met schaarste: soms is er gewoon minder elektriciteit beschikbaar dan waar vraag naar is.
Wat is er aan de hand?
TenneT en andere netbeheerders waarschuwen al langer dat het stroomnet overvol raakt. De elektrificatie van industrie, vervoer en verwarming stuwt de vraag omhoog. Tegelijkertijd neemt klassieke productiecapaciteit af, terwijl wind- en zonne-energie niet op afroep leveren. Dat verhaal klinkt bekend, maar dit keer koppelt TenneT er concrete verwachtingen en jaartallen aan.
Hoe groot schat TenneT het risico in?
In Nederland geldt de norm dat leveringszekerheid “goed” is als er per jaar hooguit ongeveer vier uur onvoldoende aanbod is om alle vraag te dekken. TenneT verwacht dat we na 2030 over die grens heen gaan. Voor 2033 rekent de netbeheerder met gemiddeld 12,6 uur aan tekorten; in 2035 zou dat nog 9,2 uur zijn. Het speelt vooral in de winter, wanneer de vraag piekt en het duurzame aanbod tegenvalt. Ook al in 2030 neemt de kans op te vaak optredende tekorten merkbaar toe.
Gaat het dan om complete landelijke stroomuitval?
Een paar uur tekort per jaar betekent niet dat heel Nederland tegelijk in het donker zit. Denk eerder aan tijdelijk afschakelen van bepaalde gebruikers, lagere beschikbaarheid voor grootverbruikers of andere vormen van vraagsturing. De kern blijft: je kunt niet meer uitgaan van onbeperkte stroom op elk moment, zeker niet tijdens drukke winteravonden.
Waardoor ontstaat die krapte?
Een deel van de gascentrales is op leeftijd en kan straks te weinig verdienen om open te blijven. Vallen die centrales weg, dan mis je flexibel vermogen dat nu bijspringt als zon en wind het laten afweten. Ondertussen blijft de elektriciteitsvraag hard groeien. Minder stuurbaar aanbod plus sneller stijgende vraag vergroot de kans dat het systeem op bepaalde momenten op zijn tenen loopt. TenneT wijst dat aan als directe oorzaak van de dreigende krapte.
Wat vraagt TenneT concreet?
De netbeheerder wil tempo maken met het organiseren van buffervermogen. Denk aan het stimuleren van opslag – bijvoorbeeld grote batterijen – zodat overschotten kunnen worden bewaard voor latere pieken. Ook pleit TenneT voor “capaciteitsmechanismen”: regelingen waarbij producenten niet alleen betaald krijgen voor geleverde kilowatturen, maar ook voor het beschikbaar houden van vermogen dat bij schaarste direct inzetbaar is.
Waarom zo hameren op onderzoek?
TenneT schat dat het uitwerken van een complete set maatregelen zo’n vijf jaar kost. Daarna moeten er nog besluiten worden genomen en regels aangepast. Wachten tot de problemen zich voordoen is dus geen optie; dan ben je te laat. Zonder urgentie riskeren bedrijven vast te lopen, terwijl er geen tijd meer is om een stevige oplossing neer te zetten.
Klinkt dat niet heel bureaucratisch?
Het lijkt misschien vooral papierwerk, maar volgens TenneT is dit noodzakelijk voorwerk. Zonder slimme prikkels voor beschikbaarheid en opslag investeert niemand op tijd in extra capaciteit. De keuze voor een mechanisme – en de invulling ervan – bepaalt wie investeert, waar, en met welk risico. Dat wil je doordacht regelen, omdat de effecten groot zijn en jarenlang doorwerken.
Wat merk jij hiervan en wat betekent het voor bedrijven?
Naar 2030 toe wordt wendbaarheid belangrijker. Bedrijven moeten vaker plannen met het idee dat stroom soms beperkt is, vooral tijdens winterpieken. Voor huishoudens verandert er op korte termijn weinig, maar het besef groeit dat niet elke kilowattuur altijd direct beschikbaar is. Wie flexibel kan verbruiken of tijdelijk kan terugschakelen, staat straks sterker.
De tijd dringt
De boodschap van TenneT is duidelijk: begin nu met de voorbereiding, anders loop je achter de feiten aan. Zonder versnelling in onderzoek, besluitvorming en uitvoering blijft het risico bestaan dat er vanaf 2030 vaker tekorten zijn dan wenselijk. Met goede prikkels voor beschikbaarheid, opslag en flexibel vermogen is die kloof te dichten – maar alleen als we op tijd in actie komen.